W ramach akcji “Fotografowanie dozwolone” kilka tygodni temu opublikowaliśmy aplikację na iPhone’a, która zawiera poradnik o prawach fotografa. Wspólnie z kancelarią prawną Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy łącznie opracowaliśmy 32 najpopularniejsze przypadki. Pomyśleliśmy, że nie wszyscy muszą mieć Ajfony i warto udostępnić te materiały również w sieci. Dziś rozpoczynamy cykl publikacji o tym gdzie, dlaczego i jak można fotografować.

Nie ma w polskim prawie aktu prawnego, który w sposób wyczerpujący regulowałby wszystkie związane z fotografowaniem problemy prawne. Na niektóre pytania, które pojawiają się w praktyce, prawo nie daje wręcz żadnej odpowiedzi. Pozostawia to duże pole do interpretacji, częstokroć zależnej w znacznym stopniu od okoliczności faktycznych danej sprawy. Rozważanie takich kwestii w oderwaniu od stanu faktycznego jest tym trudniejsze, że w sytuacjach, z którymi mają do czynienia fotografowie, bardzo często dochodzi do konfliktu ich praw i wolności z prawami innych osób (takimi jak prawo do prywatności, prawo własności, prawo do wizerunku, prawa autorskie i inne).

Odpowiedzi na poniższe pytania przygotowane zostały zatem tak, aby mogły służyć za swego rodzaju opracowanie najczęściej pojawiających się w życiu fotografa dylematów prawnych, oferujące odpowiedzi trafne w większości przypadków. Należy jednak zawsze pamiętać, że – jak głosi porzekadło – diabeł tkwi w szczegółach i to szczególne okoliczności danej sytuacji mogą i powinny decydować o jej ocenie prawnej.

W dużym uproszczeniu, można przyjąć, że z zasady fotografowanie jest dozwolone. Z uwagi na szczątkowość regulacji prawnych dot. wykonywania zdjęć, nie można przy ocenie takich sytuacji abstrahować od zwyczaju i obowiązujących zasad współżycia społecznego. W praktyce w miejscach, których właściciele nie życzą sobie fotografowania niejednokrotnie znajdziemy ikonę przekreślonego aparatu. W świecie, gdy w praktycznie każdym telefonie jest aparat fotograficzny i fotografowania niemal wszędzie ma miejsce w naszej ocenie można w uproszczeniu przyjąć, że istnieje swoiste domniemanie zgody na fotografowanie w miejscach publicznie dostępnych.

Jeśli natomiast chodzi o publikowanie zdjęć, to trzeba przyjąć, że zasadą jest konieczność uzyskania przez fotografa zgody na publikację zdjęcia przedstawiającego daną osobę fizyczną lub obiekty prywatne. Publikowanie zdjęć miejsc publicznych co do zasady jest dozwolone.

Trzeba pamiętać, że niniejsze opracowanie zostało stworzone przede wszystkim z myślą o fotografach-amatorach. Zasady, jakimi rządzi się fotografia komercyjna, a także komercyjne wykorzystanie fotografii amatorskich (np. sprzedawanie zdjęć) mogą być nieco inne.

Pytanie #1. Czy prawo zawiera jakiekolwiek zakazy fotografowania? 

Żaden akt prawny nie zakazuje wprost fotografowania. Istnieją jednak przepisy, na podstawie których fotografowania w określonych miejscach lub określonych rzeczy można zabronić. Są to między innymi:

1. art. 23 i 24 kodeksu cywilnego – przepisy te chronią dobra osobiste w tym prawodo wizerunku i prawo do prywatności, uprawniając daną osobę do żądania zaniechania czynności, którymi inna osoba zagraża tym jej dobrom (np. fotografowania);
2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony – na jego podstawie dany obiekt (np. dworzec kolejowy, lotnisko, jednostka wojskowa, Narodowy Bank Polski) może uzyskać status obiektu szczególnie ważnego dla bezpieczeństwa i obronności państwa, a odpowiednia jednostka nadzorująca może wprowadzić zakaz fotografowania na terenie tego obiektu;
3. Ustawa z dnia 21 listopada 1996 o muzeach – zgodnie z tą ustawą muzeum ma obowiązek chronić swoje zbiory, co może uzasadniać wprowadzenie ograniczeń dotyczących robienia zdjęć eksponatom (w szczególności ich fotografowania z użyciem lampy błyskowej);
4. art. 140 i 222 kodeksu cywilnego – przepisy te chronią prawo własności, uprawniając m.in. właścicieli danej rzeczy (w tym nieruchomości, działki, domy, centra handlowe) do sprzeciwiania się takim działaniom osób trzecich, które naruszają ich prawa. Właściciel może nie życzyć sobie, by inni korzystali z jego własności.

Autorzy: Sylwia Duszyńska, Michał Sałajczyk, Maciej Kubiak – z Kancelarii Leśnodorski Ślusarek i Wspólnicy.